IMPACT

de luchtoorlog in friesland, 1940-1945

Ter gelegenheid van de landelijke herdenking van 80 jaar vrijheid, opent het Fries Verzetsmuseum de nieuwe tentoonstelling 'IMPACT – De Luchtoorlog in Friesland, 1940-1945'. Van 29 maart tot en met 27 juli 2025 krijgen bezoekers een indringende blik op de gevolgen van de luchtoorlog in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Met een focus op intieme verhalen en persoonlijke voorwerpen neemt de tentoonstelling de bezoeker mee in de ervaringen van zowel piloten, burgers, bergers en nabestaanden.

De contacten met geallieerde vliegers hebben op veel Friezen een blijvende indruk gemaakt. Zorgvuldig bewaarde voorwerpen en generaties lang doorvertelde verhalen zijn daar getuige van. In de tentoonstelling komen verhalen aan bod over Amerikanen op Friese klompen, over mislukte ontsnappingen, en over levenslange vriendschappen. Een van die verhalen gaat over Tiny Mulder (1921-2010). We kennen haar nu vooral als schrijfster en dichteres, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ze, omdat ze goed Engels sprak, door het verzet ingeschakeld om neergestorte geallieerde vliegers onder te brengen.

Fliegerhorst Leeuwarden
Een van de redenen waarom Friesland in de frontlinie van de luchtoorlog komt te liggen, is de aanwezigheid van het vliegveld in Leeuwarden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Fliegerhorst Leeuwarden een belangrijke Duitse basis in Friesland. Duitse nachtjagers stegen hier op om geallieerde bommenwerpers te onderscheppen die op weg waren naar Duitse industriesteden. Deze basis speelde een cruciale rol in de luchtoorlog en was verantwoordelijk voor het neerhalen van minstens 370 geallieerde toestellen. De tentoonstelling belicht deze geschiedenis en laat zien hoe dit vliegveld een groot stempel drukte op de regio.

Een Amerikaanse bommenwerper van het type B-26 Marauder valt het vliegveld van Leeuwarden aan op 24 februari 1944. Collectie Fries Verzetsmuseum, Leeuwarden

Geallieerde vliegers en onderduiken

Een bijzonder aspect van de tentoonstelling is het verhaal van de geallieerde vliegers die neerstortten in Friesland. Circa tachtig van deze piloten en bemanningsleden werden door het Friese verzet naar onderduikadressen begeleid en op de ‘pilotenlijn’ naar Engeland gezet. Dit was een riskant proces voor zowel de vliegers als de Friese verzetsleden die hen hielpen. Slechts in één geval lukte dit, de meesten werden onderweg opgepakt en een handjevol bleef in Friesland ondergedoken tot de bevrijding. Bezoekers krijgen een unieke inkijk in de moed en het doorzettingsvermogen van deze verzetsmensen, maar ook in het leven van de ondergedoken geallieerden in Friesland.

Burgerslachtoffers

De luchtoorlog had niet alleen gevolgen voor de strijdende partijen, maar trof ook de burgerbevolking hard. Een tragisch voorbeeld hiervan is het verhaal van Richt Barkmeijer-de Boer en haar familie, die omkwamen door een vermoedelijk als ballast afgeworpen bom in 1944. De tentoonstelling vertelt het verhaal van deze en andere burgerslachtoffers en toont hun persoonlijke bezittingen en verhalen. Dit aspect van de tentoonstelling benadrukt de impact van de oorlog op de burgerbevolking.

Continu onderzoek
Een ander belangrijk aspect van de tentoonstelling is het werk van de Leeuwarder Stichting Missing Airmen Memorial Foundation (SMAMF). Deze stichting zet zich onvermoeid in om vermiste vliegtuigen en bemanningsleden op te sporen en te eren. Dit voortdurende onderzoek blijft essentieel voor het herdenken van de luchtoorlog in Friesland en biedt een belangrijke link naar het heden. Bezoekers kunnen leren over de meest recente bergingen en de inspanningen om omgekomen bemanningsleden hun naam terug te geven. In het kader van deze tentoonstelling krijgt deze website een grondige update en wordt zij verrijkt met interactieve onderdelen. Ook wordt de database opgenomen in de tentoonstelling en is op zaal te raadplegen.

Oorlogsverhalen en verzamelde voorwerpen
De tentoonstelling 'IMPACT' maakt gebruik van zeldzame voorwerpen uit de deelcollectie van het Fries Verzetsmuseum en de SMAMF. Zoals de nooit verstuurde brieven die door Luftwaffepersoneel werden achtergelaten op de ‘Fliegerhorst’, een paar schoenen die werden gevonden in een vliegtuigwrak of een jas die door een geallieerde vlieger werd weggegeven aan zijn Friese onderduikfamilie. Of het naamkaartje van het Rode Kruis dat een Friese jongen van zijn ouders moest dragen als hij naar school ging, zodat hij bij een eventueel bombardement geïdentificeerd zou kunnen worden.
De tentoonstelling 'IMPACT – de luchtoorlog in Friesland, 1940-1945' biedt een unieke kans om meer te leren over dit belangrijke en vaak vergeten aspect van de Tweede Wereldoorlog. Het Fries Verzetsmuseum nodigt iedereen uit om deze indringende tentoonstelling te bezoeken en stil te staan bij de verhalen van moed, opoffering en verlies die nog steeds resoneren in Friesland.